Για τη μεταβατική περίοδο από τον καπιταλισμό στον κομμουνισμό

Αναδημοσίευση από την εφημερίδα «ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ», Όργανο της Οργάνωσης των Κομμουνιστών Μαρξιστών - Λενινιστών Ελλάδας, Χρόνος 3, Αριθ. Φύλλου 5, Μάης 1984

Για τη μεταβατική περίοδο από τον καπιταλισμό στον κομμουνισμό

«Αλβανία Σήμερα» 3/1978

HEKURAN MARA - Καθηγητή, Μέλος της Ακαδημίας Επιστημών της ΛΣΔ Αλβανίας

Το παρακάτω άρθρο του καθηγητή Χ. Μάρα για την μεταβατική περίοδο από τον καπιταλισμό στον κομμουνισμό είναι απόσπασμα από ένα άρθρο του με τίτλο «Ρεβιζιονιστές "θεωρίες" του παλινορθωμένου καπιταλισμού», που δημοσιεύτηκε στο τεύχος 3/1978 του περιοδικού «Αλβανία Σήμερα».

Σ’ αυτό το άρθρο ο Χ. Μάρα ανασκευάζει, ανάμεσα στα άλλα, και την αντιμαρξιστική θεωρία των χρουτσωφικών ρεβιζιονιστών για «μεταβατική περίοδο από τον καπιταλισμό στον σοσιαλισμό», αποκαλύπτει το αστικό της περιεχόμενο και αντιπαραθέτει σ’ αυτή τη θεωρία των κλασσικών του μαρξισμού - λενινισμού και του ΚΕΑ για τη μεταβατική περίοδο από τον καπιταλισμό στον κομμουνισμό.

Την ίδια αντιμαρξιστική θέση για την μεταβατική περίοδο μ’ αυτή των χρουτσωφικών ρεβιζιονιστών έχουν στη χώρα μας τα ρεβιζιονιστικά κόμματα "Κ"ΚΕ και "Κ"ΚΕ εσ. καθώς και οι οπορτουνιστές της ΣΑΚΕ.

* * *

Στο σύστημα των «θεωριών» και των απόψεων των σοβιετικών ρεβιζιονιστών, οι οποίες χρησιμεύουν σαν δημαγωγικό επίχρισμα για να δώσουν μια σοσιαλιστική πρόσοψη στον παλινορθωμένο καπιταλισμό, το ζήτημα της ιστορικής οριοθέτησης της μεταβατικής περιόδου από τον καπιταλισμό στον κομμουνισμό κατέχει μια σπουδαία θέση.

Από τη σωστή λύση αυτού του ζητήματος εξαρτάται η στάση απέναντι σε μια σειρά βασικές θέσεις της θεωρίας και της πραχτικής του επιστημονικού σοσιαλισμού, από την εφαρμογή των οποίων εξαρτάται, αν θα διατηρηθεί και θα στερεωθεί η διχτατορία του προλεταριάτου, αν θα συνεχιστεί αδιάκοπα παραπέρα η επανάσταση, αν θα οικοδομηθεί ο σοσιαλισμός και ο κομμουνισμός, αν θα καταστούν αδύνατες η οπισθοδρόμηση και η παλινόρθωση του καπιταλισμού.

Οι σοβιετικοί ρεβιζιονιστές εκπροσωπούν την άποψη, ότι η μεταβατική περίοδος δεν εκτείνεται ως την οικοδόμηση της αταξικής κοινωνίας, αλλά είναι μια ιδιαίτερη περίοδος του περάσματος από τον καπιταλισμό στον σοσιαλισμό, η οποία τελειώνει με την οικοδόμηση της οικονομικής βάσης του σοσιαλισμού. «Η περίοδος του περάσματος από τον καπιταλισμό στον σοσιαλισμό» γράφει ο ακαδημαϊκός Πιότερ Φεντοσέγιεφ, «αρχίζει με την νίκη της σοσιαλιστικής επανάστασης και με την εγκαθίδρυση της διχτατορία του προλεταριάτου και τελειώνει με την εξάλειψη της καπιταλιστικής ατομικής ιδιοχτησίας» ("Προβλήματα Οικονομίας", Νο 5 /1975, σελ. 27). Σε σχέση με το ίδιο ζήτημα στο Εγχειρίδιο της Πολιτικής Οικονομίας του Πανεπιστημίου της Μόσχας ανάμεσα στα άλλα αναφέρεται: «Η μεταβατική περίοδος αρχίζει σε κάθε χώρα τη στιγμή, που θα εγκαθιδρυθεί η πολιτική εξουσία της εργατικής τάξης, και τελειώνει με την ολοκλήρωση των σοσιαλιστικών μετασχηματισμών, με την εγκαθίδρυση των σοσιαλιστικών παραγωγικών σχέσεων» («Εγχειρίδιο Πολιτικής Οικονομίας», Μόσχα 1974, σελ. 8 - 9).

Φαίνεται καθαρά, ότι εδώ δεν πρόκειται για μια τυχαία πλάνη ή μια «απλή», μεμονωμένη ιδεολογική παρέκκλιση, αλλά για μια επίσημη κυρίαρχη άποψη που διατυπώνεται συνειδητά από τους ρεβιζιονιστές. Όταν οι σοβιετικοί ρεβιζιονιστές περιορίζουν τη μεταβατική περίοδο από τον καπιταλισμό στον κομμουνισμό σε μια χρονική περίοδο, η οποία τελειώνει με την οικοδόμηση της οικονομικής βάσης του σοσιαλισμού, θέλουν έτσι να δικαιολογήσουν «θεωρητικά» τη ρεβιζιονιστική αντεπανάσταση και να αρνηθούν την πάλη των τάξεων, θέλουν να νομιμοποιήσουν τη συντριβή της διχτατορίας του προλεταριάτου και την αντικατάστασή της με τη διχτατορία της νέας μπουρζουαζίας και να συγκαλύψουν την παλινόρθωση του καπιταλισμού.

Και πράγματι αυτοί ισχυρίζονται, ότι μετά το τέλος της περιόδου του περάσματος από τον καπιταλισμό στο σοσιαλισμό «το βασικό ζήτημα, «ποιος θα νικήσει», έχει λυθεί, ότι «ο σοσιαλισμός έφερε την πλήρη νίκη επί του καπιταλισμού», ότι «στη σοσιαλιστική οικονομία δεν υπάρχει πλέον πάλη μεταξύ των δυο δρόμων ανάπτυξης», ότι «στην αναπτυγμένη σοσιαλιστική κοινωνία εξαφανίστηκαν οι τάξεις και διατηρούνται μόνο επαγγελματικές και κοινωνικό - ψυχολογικές διαφορές μεταξύ της διανόησης, των εργατών και των αγροτών των κολχόζ» ("Εγχειρίδιο Πολιτικής Οικονομίας", σελίδες 10, 58, 79).

Αυτοί ισχυρίζονται επίσης, ότι μετά την εγκαθίδρυση των σοσιαλιστικών παραγωγικών σχέσεων δεν υπάρχει πλέον ταξική πάλη, και ακόμα ότι δεν υπάρχει δυνατότητα εκφυλισμού του σοσιαλισμού και έχει αφαιρεθεί κάθε ιδεολογικό - πολιτικό και κοινωνικό - οικονομικό έδαφος για την παλινόρθωση του καπιταλισμού. Σύμφωνα με τους σοβιετικούς ρεβιζιονιστές μετά από αυτή την περίοδο, «οι τάσεις προς την ατομική ιδιοκτησία σταματούν να δρουν», «οι μορφές της ατομικής μικρής παραγωγής δεν είναι πλέον το έδαφος για τη γέννηση νέων καπιταλιστικών στοιχείων στην οικονομία», «οι αντιθέσεις μεταξύ της σοσιαλιστικής παραγωγής και της μικρής παραγωγής δεν έχουν πλέον ανταγωνιστικά χαραχτήρα», «δεν υπάρχει πλέον λόγος στη χώρα για πολιτική πάλη», «δεν είναι πλέον δυνατές οι ανταγωνιστικές ταξικές συγκρούσεις και η πολιτική αντεπανάσταση» ("Εγχειρίδιο Πολιτικής Οικονομίας", τόμος 2ος, Μόσχα 1974 σελίδες 33, 60).

Με βάση όλες αυτές τις λαθεμένες, αντεπιστημονικές και αντιμαρξιστικές απόψεις καταλήγουν στο συμπέρασμα, ότι «ο σοσιαλισμός δεν είναι μια προσωρινή συμβίωση του ανώριμου κομμουνισμού με τα σημάδια του καπιταλισμού, αλλά ένας νέος, αυτόνομος τρόπος παραγωγής» ("Προβλήματα Οικονομίας", Νο 5 /1975, σελ. 27). Και στο τέλος ο εκλεκτικός κύκλος της ρεβιζιονιστικής προδοσίας κλείνει με τη θέση, ότι κάτω από τις συνθήκες της λεγόμενης αναπτυγμένης σοσιαλιστικής κοινωνίας δεν έχει πλέον κανένα λόγο ύπαρξης η διχτατορία του προλεταριάτου και γι’ αυτό μετατρέπεται σε κράτος όλου του λαού.

Για να αποκαλύψει κανείς τον αντεπιστημονικό και αντιμαρξιστικό χαραχτήρα καθώς και το καπιταλιστικό - αστικό περιεχόμενο των αντιλήψεων για την μεταβατική περίοδο από τον καπιταλισμό στον κομμουνισμό των σοβιετικών ρεβιζιονιστών αρκεί μόνο να αντιπαραθέσει σ' αυτές τις θέσεις των κλασικών του μαρξισμού - λενινισμού, τα διδάγματα του ΚΕΑ και του συντρόφου Ενβέρ Χότζια.

Οι κλασσικοί του μαρξισμού- λενινισμού θεώρησαν πάντα την μεταβατική περίοδο σαν μια πολύ μακριά ιστορική περίοδο, η οποία εκτείνεται από τη στιγμή της εγκαθίδρυσης του σοσιαλισμού ως τον κομμουνισμό. Την περιέγραψαν πάντα σαν μια ολόκληρη εποχή του περάσματος από τον καπιταλισμό στον κομμουνισμό. Επίσης καθόρισαν σε γενικές γραμμές και τα βασικά κοινωνικο -οικονομικά χαρακτηριστικά αυτής της περιόδου. «Μεταξύ της καπιταλιστικής και της κομμουνιστικής κοινωνίας» γράφει ο Μαρξ, «βρίσκεται η περίοδος της επαναστατικής μετατροπής της μιας στην άλλη» (Κ. Μαρξ, "Κριτική του Προγράμματος της Γκότα", στο: Κ. Μαρξ/Έγκελς Διαλεχτά Έργα, τόμος 2ος, σελ. 24). Σε άλλη ευκαιρία ο Μαρξ γράφει, ότι η περίοδος του περάσματος από τον καπιταλισμό στον σοσιαλισμό «είναι ένα αναγκαίο μεταβατικό στάδιο για την κατάργηση των ταξικών διαφορών γενικά, για την κατάργηση όλων των παραγωγικών σχέσεων που πάνω τους αυτές στηρίζονται, για την κατάργηση όλων των κοινωνικών σχέσεων που αντιστοιχούν στις παραγωγικές αυτές σχέσεις για την ανατροπή όλων των ιδεών, οι οποίες απορρέουν απ’ αυτές τις κοινωνικές σχέσεις».

Ο Μαρξ όταν μιλάει για την μεταβατική περίοδο από τον καπιταλισμό στον κομμουνισμό, έχει μπροστά του μια κομμουνιστική κοινωνία «η οποία δεν έχει αναπτυχθεί πάνω στη δική της βάση, αλλά αντίθετα, όπως ακριβώς προβάλλει απ’την καπιταλιστική κοινωνία, λοιπόν, που από κάθε άποψη, είναι γεμάτη με τα σημάδια της παλιάς κοινωνίας, που από τους κόλπους της βγήκε». Επίσης την ίδια θέση έπαιρνε και ο Λένιν, όσο συχνά πραγματεύτηκε το ζήτημα της μεταβατικής περιόδου από τον καπιταλισμό στον κομμουνισμό ή μεμονωμένα προβλήματα αυτής της περιόδου. «Το πέρασμα από την καπιταλιστική κοινωνία, η οποία αναπτύσσεται προς τον κομμουνισμό, προς την κομμουνιστή κοινωνία, είναι αδύνατο χωρίς μια πολιτική μεταβατική περίοδο» (Λένιν, τόμος 25ος, σελ. 473) Μελετώντας αυτήν την περίοδο ο Λένιν τόνισε ιδιαίτερα, ότι αυτή πρέπει να συνενώνει ιδιότητες και γνωρίσματα και των δυο κοινωνικο - οικονομικών σχηματισμών, ότι αυτή είναι η περίοδος της πάλης μεταξύ του καπιταλισμού που πεθαίνει και του κομμουνισμού που γεννιέται. Και τελικά αυτή η μεταβατική περίοδος είναι και στον Λένιν, όπως και στον Μαρξ, η περίοδος, στην οποία καταργούνται όλες οι ταξικές διαφορές στην κοινωνία και όλες οι παραγωγικές σχέσεις, πάνω στις οποίες οικοδομούνται αυτές οι διαφορές.

Οι κλασσικοί του μαρξισμού - λενινισμού ξεκινώντας από την διασάφηση του κοινωνικο - οικονομικού σχηματισμού σαν ιδιαίτερο κοινωνικού οργανισμού, ο οποίος έχει τους δικούς του αντικειμενικούς νόμους γέννησης και ανάπτυξης, που σένα ορισμένο τρόπο παραγωγής αντιστοιχεί μια ορισμένη κοινωνικο - οικονομική βάση και ένα ορισμένο εποικοδόμημα, όρισαν τον κομμουνισμό σαν ένα κοινωνικο - οικονομικό σχηματισμό με δυο φάσεις: Μια κατώτερη φάση - το σοσιαλισμό, και μια ανώτερη φάση - τον πλήρη κομμουνισμό.

Σε σχέση με τα παραπάνω φαίνεται ο αντιμαρξιστικός χαραχτήρας της ρεβιζιονιστικής άποψης, σύμφωνα με την οποία ο σοσιαλισμός είναι ένας ξεχωριστός τρόπος παραγωγής και ο κομμουνισμός ένας άλλος τρόπος παραγωγής. Μέσα σ’ ένα κοινωνικο - οικονομικό σχηματισμό δεν υπήρξαν ποτέ δυο διαφορετικοί τρόποι παραγωγής και δεν μπορούν να υπάρξουν. Οι σοβιετικοί ρεβιζιονιστές πρέπει αυθαίρετα να χαρακτηρίσουν το σοσιαλισμό σαν ιδιαίτερο τρόπο παραγωγής, θέλοντας έτσι να βρουν ένα «θεωρητικό επιχείρημα», για να αρνηθούν την ύπαρξη των τάξεων και της πάλης των τάξεων στο σοσιαλισμό.

Η επαναστατική πείρα της οικοδόμησης του σοσιαλισμού στη χώρα μας επιβεβαιώνει όλο και περισσότερο την ορθότητα της μαρξιστικής - λενινιστικής αντίληψης, ότι η μεταβατική περίοδος είναι η ιστορική περίοδος του περάσματος από τον καπιταλισμό στον κομμουνισμό. Αυτή αρχίζει με την εγκαθίδρυση της διχτατορίας του προλεταριάτου και διαρκή τόσο καιρό, όσο να επιτευχθεί η πλήρης οικοδόμησης του κομμουνισμού, όσο να εξαφανιστούν οι τάξεις, όσο να εξαφανιστούν όλες οι ταξικές διαφορές και οικοδομηθεί η αταξική κοινωνία.

Σε πλήρη συμφωνία μ’ αυτή την αντίληψη ο σοσιαλισμός αποτελεί μια φάση του περάσματος στον κομμουνισμό, στην οποία, εγκαθιδρύονται νέες, σοσιαλιστικές παραγωγικές σχέσεις, στην οποία έχουν καταργηθεί οι ανταγωνιστικές τάξεις, στην οποία όμως υπάρχουν ακόμα μη ανταγωνιστικές τάξεις, στην οποία υπάρχουν ακόμα ταξικές διαφορές και ταξικές αντιθέσεις, στην οποία υπάρχει η πάλη των τάξεων σαν κινητήρια δύναμη, στην οποία η πάλη μεταξύ του σοσιαλιστικού και του καπιταλιστικού δρόμου ανάπτυξης, σύμφωνα με τον τύπο του Λένιν «ποιος θα νικήσει;», συνεχίζεται παραπέρα, τόσο στη βάση όσο και στο εποικοδόμημα.

Όσον καιρό αυτά τα ζητήματα δεν έχουν λυθεί δεν μπορεί ο σοσιαλισμός να θεωρείται σαν πλέρια οικοδομημένος. Και κατά συνέπεια και η νίκη του δεν μπορεί να θεωρηθεί οριστική. Αυτές είναι οι αιτίες για τις οποίες η σοσιαλιστική επανάσταση πρέπει να συνεχιστεί αδιάκοπα στη διάρκεια όλης της περιόδου της μετάβασης από τον καπιταλισμό στον κομμουνισμό.

Ότι αφορά την οριστική νίκη του σοσιαλισμού, αυτό είναι ένα ζήτημα της ανάπτυξης της παγκόσμιας προλεταριακής επανάστασης, ένα ζήτημα του συσχετισμού των δυνάμεων μεταξύ προλεταριάτου και μπουρζουαζίας σε παγκόσμια κλίμακα. Αν αυτή η σχέση έχει οριστικά λυθεί προς όφελος του προλεταριάτου, που σημαίνει, όταν η προλεταριακή επανάσταση έχει νικήσει και ο σοσιαλισμός έχει ολοκληρωτικά οικοδομηθεί σ’ όλες τις χώρες του κόσμου, τότε και η πλήρης νίκη μετατρέπεται σε μια οριστική νίκη. Κάτω απ’ αυτές τις προϋποθέσεις, το σοσιαλισμό δεν τον απειλεί κανένας κίνδυνος ούτε μέσα στη χώρα ούτε στο εξωτερικό.

Η πραγματική μαρξιστική - λενινιστική έννοια του σοσιαλισμού σαν της πρώτης φάσης του κομμουνισμού δείχνει καθαρά, πόσο πέρα για πέρα λαθεμένη είναι η ρεβιζιονιστική άποψη, που τον θεωρεί σαν ένα κοινωνικό καθεστώς με κοινωνική ομοιογένεια, στο οποίο δεν υπάρχουν δήθεν καθόλου ταξικά συμφέροντα και δεν υπάρχει πλέον πάλη των τάξεων, στο οποίο δεν διεξάγεται πλέον πάλη μεταξύ του σοσιαλιστικού και του καπιταλιστικού δρόμου, γιατί το ζήτημα «ποιος θα νικήσει» έχει δήθεν οριστικά λυθεί.

Στη διάρκεια ολόκληρης της περιόδου, κατά την οποία οικοδομείται ο σοσιαλισμός και κατά την οποία εξακολουθούν να υπάρχουν φιλικές τάξεις καθώς και στοιχεία των τάξεων που έχουν ανατραπεί και καπιταλιστική περικύκλωση, παραμένει η δυνατότητα, να εμφανιστούν αστικά στοιχεία, να εκφυλιστεί ο σοσιαλισμός, παραμένει η δυνατότητα να παλινορθωθεί ο καπιταλισμός.

Αυτή η δυνατότητα δεν είναι μια αναπόφευκτη μοίρα. Αυτό μπορεί πλήρως να αποφευχθεί, όταν η σοσιαλιστική επανάσταση συνεχιστεί αδιάκοπα παραπέρα, όταν το κόμμα της εργατικής τάξης, το οποίο καθοδηγεί ολόκληρο το προτσές της οικοδόμησης του σοσιαλισμού, στηρίζεται και μένει πιστό στη νικηφόρα και πάντα νέα ιδεολογία του μαρξισμού - λενινισμού.

Η μεγάλη τιμή του κόμματος μας, με επικεφαλής τον σύντροφο Ενβέρ Χότζια είναι, ότι όχι μόνο έφερε στη χώρα μας τη φωτεινή εποχή του περάσματος από τον καπιταλισμό στον κομμουνισμό αλλά επίσης το ότι αποφασιστικά και έξυπνα μας καθοδηγεί στην αδιάκοπη οικοδόμηση του πραγματικού σοσιαλισμού.

Είναι αυτονόητο ότι στο πρότυπο των σοβιετικών ρεβιζιονιστών για το σοσιαλισμό ή «την αναπτυγμένη σοσιαλιστική κοινωνία» το ζήτημα του εκφυλισμού του σοσιαλισμού και της παλινόρθωσης του καπιταλισμού δεν αναφέρεται καθόλου, γιατί αυτό θα σήμαινε να μιλάς για «σχοινί στο σπίτι του κρεμασμένου».

Η ιστορική περίοδος της οικοδόμησης του σοσιαλισμού ως την οριστική νίκη του κομμουνισμού χαρακτηρίζεται από την διατήρηση της πολιτικής οργάνωσης της κοινωνίας με τη μορφή του κράτους της διχτατορίας του προλεταριάτου. Σ’ αυτή την περίοδο η διχτατορία του προλεταριάτου και οι οικονομικές της, διαπαιδαγωγικές και καταπιεστικές της λειτουργίες διανύουν ένα διαλεκτικό προτσές της σταθεροποίησης και της τελειοποίησης, το οποίο διαρκεί τόσο όσο να δημιουργηθούν οι εσωτερικές και εξωτερικές προϋποθέσεις για την απονέκρωση του κράτους γενικά,

Η άποψη των σοβιετικών ρεβιζιονιστών, ότι η διχτατορία του προλεταριάτου μετατρέπεται, μετά την οικοδόμηση της οικονομικής βάσης του σοσιαλισμού, στο λεγόμενο κράτος όλου του λαού, σε μια εποχή, όπου υπάρχουν ακόμα τάξεις, είναι μια αντιμαρξιστική, αντεπαναστατική άποψη, μια μάσκα της σοσιαλφασιστικής διχτατορίας της ρεβιζιονιστές μπουρζουαζίας.

Στην πραγματικότητα το λεγόμενο «κράτος όλου του λαού» στη σημερινή Σοβιετική Ένωση είναι ένα κράτος, στο οποίο επικεφαλής δεν βρίσκεται η εργατική τάξη, ένα κράτος χωρίς την καθοδήγηση του κόμματος της, ένα κράτος χωρίς μαρξιστική - λενινιστή ιδεολογία.

Αυτό το κράτος εκφράζει την πολιτική κυριαρχία της νέας μπουρζουαζίας, είναι η διχτατορία της, επειδή εκμεταλλεύεται την εργατική τάξη και τις άλλες εργαζόμενες μάζες, τις καταπιέζει και τις υποδουλώνει και με την βία των όπλων και μ’ άλλα μέσα καταπίεσης υπερασπίζει το παλινορθωμένο καπιταλιστικό σύστημα.