ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ - ο μεγαλοφυής δάσκαλος και ηγέτης του διεθνούς προλεταριάτου

«Επανάσταση», χρόνος 2, Αρ. Φύλλου 3, Μάρτης 1983

ΦΡΙΝΤΡΙΧ ΕΝΓΚΕΛΣ

ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ (Απόσπασμα)

Από τις πολλές σπουδαίες ανακαλύψεις, με τις οποίες έγραψε ο Μαρξ το όνομά του στην ιστορία της επιστήμης , μπορούμε εδώ να υπογραμμίσουμε μόνο δυο.

Η πρώτη είναι η ριζική αλλαγή που έφερε στον τρόπο αντίληψης της παγκόσμιας ιστορίας. Όλη η ίσαμε σήμερα αντίληψη της ιστορίας βασιζόταν στην γνώμη ότι τα τελικά αίτια όλων των ιστορικών αλλαγών πρέπει να αναζητηθούν στις μεταβαλλόμενες ιδέες των ανθρώπων και ότι απ' όλες τις ιστορικές αλλαγές οι πολιτικές είναι οι σπουδαιότερες, είναι αυτές που καθορίζουν την πορεία όλης της ιστορίας. Από που όμως έρχονται οι ιδέες στους ανθρώπους και ποιες είναι οι κινητήριες αιτίες των πολιτικών αλλαγών; Γι' αυτά δεν ρωτούσαν. Μόνο στη νεότερη σχολή των γάλλων και εν μέρει και των άγγλων ιστορικών γεννήθηκε η πεποίθηση ότι, τουλάχιστον από την εποχή του μεσαίωνα, η κινητήρια δύναμη της ευρωπαϊκής ιστορίας είναι ο αγώνας της αναπτυσσόμενης αστικής τάξης ενάντια στη φεουδαρχική αριστοκρατία για τη κοινωνική και πολιτική επικράτηση. Τώρα ο Μαρξ απόδειξε ότι όλη η προηγούμενη ιστορία είναι ιστορία ταξικών αγώνων, ότι σ' όλους τους πολλαπλούς και σύνθετους πολιτικούς αγώνες πρόκειται μόνο για τη κοινωνική και πολιτική επικράτηση κοινωνικών τάξεων, για τη διατήρηση της κυριαρχίας από τις παλιές τάξεις, για την κατάκτηση της κυριαρχίας από τις καινούργιες τάξεις πού ανεβαίνουν. Από που όμως πάλι σχηματίζονται και υπάρχουν αυτές οι τάξεις; Από τους κάθε φορά χειροπιαστούς υλικούς όρους, κάτω από τους οποίους, σε κάθε δοσμένη στιγμή παράγει και ανταλλάσσει η κοινωνία τα μέσα συντήρησής της.

Η φεουδαρχία του μεσαίωνα στηριζόταν στην αυτάρκη οικονομία μικρών αγροτικών κοινοτήτων που ικανοποιούσε μόνη και σχεδόν χωρίς καμιά ανταλλαγή όλες σχεδόν τις ανάγκες τους, και που η στρατιωτική αριστοκρατία τις προστάτευε από εξωτερικούς κινδύνους και τους εξασφάλιζε εθνική ή τουλάχιστον πολιτική συνοχή. Όταν εμφανίστηκαν οι πόλεις και μαζί τους η ξεχωριστή χειροτεχνική βιομηχανία και η εμπορική κυκλοφορία, αρχικά στο εσωτερικό της χώρας και αργότερα διεθνώς, δημιουργήθηκε η αστική τάξη των πόλεων που παλαίβωντας ενάντια στην αριστοκρατία επέβαλε από το μεσαίωνα κιόλας την ένταξή της, σαν εξίσου προνομιούχα τάξη στο φεουδαρχικό καθεστώς. Με την ανακάλυψη όμως της εξωευρωπαϊκής υδρογείου από τα μέσα του 15 αιώνα, η αστική τάξη απόκτησε ένα πολύ ευρύτερο εμπορικό πεδίο και ένα νέο κίνητρο για τη βιομηχανία της. Στους σπουδαιότερους κλάδους ξετοπίστηκε η χειροτεχνία απ' την εργοστασιακή μανιφακτούρα και αυτή πάλι από τη μεγάλη βιομηχανία, που μπόρεσε να δημιουργηθεί ύστερα από τις ανακαλύψεις του περασμένου αιώνα, ιδίως της ατμοκίνητης μηχανής.

Η μεγάλη βιομηχανία επέδρασε με τη σειρά της πάνω στο εμπόριο παραμερίζοντας στις καθυστερημένες χώρες τη παλιά χειροτεχνία και δημιουργώντας στις πιο αναπτυγμένες τα σημερινά καινούργια μέσα συγκοινωνίας, ατμοκίνητες μηχανές, σιδηροδρόμους, ηλεκτρικούς τηλεγράφους. Έτσι η αστική τάξη συγκέντρωσε στα χέρια της όλο και πιο πολύ τα κοινωνικά πλούτη και τη κοινωνική δύναμη, ενώ για πολύ καιρό ακόμα έμενε αποκλεισμένη από τη πολιτική εξουσία που βρισκόταν στα χέρια της αριστοκρατίας και της μοναρχίας που στηριζόταν στην αριστοκρατία. Σε μια ορισμένη βαθμίδα της εξέλιξης - στη Γαλλία ύστερα από τη μεγάλη Επανάσταση - η αστική τάξη κατάκτησε και τη πολιτική εξουσία και έγινε έτσι με τη σειρά της κυρίαρχη τάξη απέναντι στο προλεταριάτο και τους μικροχωρικούς. Με βάση αυτή την άποψη και με την απαραίτητη γνώση της κάθε φορά οικονομικής κατάστασης της κοινωνίας - κάτι που λείπει ολότελα από τους ειδικούς ιστοριογράφους μας - εξηγούνται με τον πιο απλό τρόπο, όλα τα ιστορικά φαινόμενα. Έτσι επίσης με τον πιο απλό τρόπο, εξηγούνται οι παραστάσεις και οι ιδέες, που επικρατούσαν σε κάθε ιστορική περίοδο, από τους οικονομικούς όρους ζωής και από τις κοινωνικές και πολιτικές σχέσεις αυτής της περιόδου που καθορίζονται από τους όρους αυτούς. Για πρώτη φορά η ιστορία τοποθετήθηκε στη σωστή της βάση.

Το χειροπιαστό γεγονός, που όμως ίσαμε τώρα το είχαν εντελώς παραβλέψει, ότι οι άνθρωποι πριν απ’ όλα πρέπει να τρώνε, να πίνουν, να έχουν κατοικία και να ντύνονται, ότι πρέπει επομένως να εργάζονται, πριν αρχίσουν να παλαίβουν για την κυριαρχία, πριν αρχίσουν να ασχολούνται με την πολιτική, τη θρησκεία, τη φιλοσοφία κ.τ.λ. αυτό το χειροπιαστό γεγονός απόχτησε επιτέλους την ιστορική του δικαίωση.

Αυτός ο νέος τρόπος αντίληψης της ιστορίας είχε την πιο μεγάλη σημασία για τη σοσιαλιστική άποψη. Απόδειξε ότι όλη η ίσαμε τώρα ιστορία κινείται σε ταξικές αντιθέσεις και ταξικούς αγώνες, ότι πάντα υπήρχαν κυρίαρχες και υπόδουλες, εκμεταλλεύτριες και εκμεταλλευόμενες τάξεις και ότι η μεγάλη πλειοψηφία των ανθρώπων ήταν πάντα καταδικασμένη σε σκληρή δουλειά και λίγη απόλαυση. Γιατί αυτό; Απλούστατα ,γιατί σ' όλες τις προηγούμενες βαθμίδες εξέλιξης της ανθρωπότητας η παραγωγή ήταν ακόμα τόσο λίγο αναπτυγμένη, που η ιστορική εξέλιξη δεν μπορούσε να γίνει παρά μόνο μ' αυτή την ανταγωνιστική μορφή.

Η ιστορική πρόοδος είχε ανατεθεί γενικά στη δράση μιας μικρής προνομιούχας μειοψηφίας, ενώ η μεγάλη μάζα έμενε καταδικασμένη να βγάζει με τη δουλειά της τα πενιχρά μέσα συντήρησης για τον εαυτό της και επιπρόσθετα να μεγαλώνει αδιάκοπα τα πλούτη των προνομιούχων. Αυτός ο ίδιος τρόπος εξέτασης της ιστορίας που εξηγεί έτσι φυσικά και λογικά τη τωρινή ταξική κυριαρχία που την απέδιδαν πριν στη κακία των ανθρώπων, οδηγεί επίσης και στη κατανόηση ότι εξαιτίας της τόσο τεράστιας αύξησης των παραγωγικών δυνάμεων της σημερινής εποχής, τουλάχιστον στις πιο προηγμένες εξαφανίστηκε και η τελευταία δικαιολογία για το χωρισμό των ανθρώπων σε κυρίαρχους και υπόδουλους, σε εκμεταλλευτές και εκμεταλλευόμενους. Ότι η κυρίαρχη μεγαλοαστική τάξη εκπλήρωσε την ιστορική της αποστολή μάλιστα γίνεται εμπόδιο στην ανάπτυξη της παραγωγής, όπως το αποδείχνουν οι κρίσεις στο εμπόριο και ιδίως η τελευταία μεγάλη κρίση και η ασφυχτική κατάσταση της βιομηχανίας σ' όλες τις χώρες. Ότι η ιστορική καθοδήγηση πέρασε στα χέρια του προλεταριάτου, της τάξης που σύμφωνα με όλη τη κοινωνική της θέση, μπορεί να απελευθερωθεί μόνο με τη κατάργηση κάθε ταξικής κυριαρχίας, κάθε δουλείας και κάθε εκμετάλλευσης γενικά.

Ότι οι κοινωνικές παραγωγικές δυνάμεις, που με την ανάπτυξή τους ξέφυγαν από τα χέρια της αστικής τάξης, περιμένουν μόνο τη στιγμή να τις πάρει στη κατοχή του το οργανωμένο προλεταριάτο για να δημιουργήσει μια κατάσταση, που θα επιτρέψει σε κάθε μέλος της κοινωνίας όχι μόνο τη συμμετοχή στη παραγωγή, αλλά και στη κατανομή και διαχείριση του κοινωνικού πλούτου, και που με μια σχεδιασμένη οργάνωση όλης της παραγωγής θα ανεβάσει σε τέτοιο σημείο τις κοινωνικές παραγωγικές δυνάμεις και την απόδοσή τους που θα εξασφαλίζουν στον καθένα και σε όλο και μεγαλύτερο βαθμό την ικανοποίηση όλων των λογικών αναγκών του.

Η δεύτερη σπουδαία ανακάλυψη του Μαρξ είναι ότι εξήγησε επιτέλους τη σχέση ανάμεσα στο κεφάλαιο και στην εργασία, με άλλα λόγια ότι απόδειξε πως γίνεται η εκμετάλλευση του εργάτη από τον κεφαλαιοκράτη μέσα στη τωρινή κοινωνία, στο σημερινό κεφαλαιοκρατικό τρόπο παραγωγής. Από τότε που η πολιτική οικονομία διατύπωσε τη θέση ότι η εργασία είναι πηγή κάθε πλούτου και κάθε αξίας, έγινε αναπόφευχτο το ερώτημα:

Πώς λοιπόν συμβιβάζεται να μην παίρνει ο μισθωτός εργάτης το συνολικό ποσό της αξίας που παράγεται με την εργασία του, αλλά να είναι υποχρεωμένος να δίνει ένα μέρος αυτής της αξίας στον κεφαλαιοκράτη; Τόσο οι αστοί οικονομολόγοι, όσο και οι σοσιαλιστές μάταια προσπαθούν να δώσουν στο ερώτημα μια επιστημονικά θεμελιωμένη απάντηση, ώσπου στο τέλος παρουσιάστηκε ο Μαρξ με τη λύση του. Η λύση αυτή είναι η ακόλουθη:

Ο σημερινός κεφαλαιοκρατικός τρόπος παραγωγής προϋποθέτει την ύπαρξη δυο κοινωνικών τάξεων: από τη μια μεριά των κεφαλαιοκρατών , που έχουν στη κυριότητά τους τα μέσα παραγωγής και τα μέσα συντήρησης, και από την άλλη μεριά των προλετάριων που έχουν αποκλειστεί απ' αυτή τη κυριότητα και έχουν μόνο ένα εμπόρευμα για πούλημα: την εργατική τους δύναμη και που αναγκάζονται να πουλούν αυτή την εργατική δύναμη για ν' αποκτήσουν τ’ απαραίτητα μέσα συντήρησης. Η αξία όμως ενός εμπορεύματος καθορίζεται από το κοινωνικά αναγκαίο ποσό της εργασίας που είναι ενσωματωμένη στη παραγωγή του, επομένως και στην αναπαραγωγή του. Επομένως και η αξία της εργατικής δύναμης του μέσου ανθρώπου για το διάστημα μιας μέρας, ενός μήνα ή ενός χρόνου καθορίζεται από το ποσό της εργασίας που είναι ενσωματωμένη στη ποσότητα των μέσων συντήρησής που είναι αναγκαία για τη διατήρηση αυτής της εργατικής δύναμης, μια μέρα, ένα μήνα ή ένα χρόνο.

Ας υποθέσουμε ότι για να παραχθούν τα μέσα συντήρησης ενός εργάτη χρειάζονται έξι ώρες εργασία, η πράγμα που είναι το ίδιο, η εργασία που περιέχεται σ’ αυτά τα μέσα συντήρησης ισοδυναμεί με ποσότητα εργασίας έξι ωρών, τότε η αξία της εργατικής δύναμης μιας ημέρας θα εκφράζεται μ’ ένα χρηματικό ποσό, όπου είναι ενσωματωμένες επίσης έξι ώρες εργασίας. Ας υποθέσουμε ακόμα, ότι ο κεφαλαιοκράτης, που απασχολεί τον εργάτη του παραδείγματός μας του δίνει αυτό το ποσό , δηλαδή όλη την αξία της εργατικής του δύναμης. Αν τώρα ο εργάτης εργαστεί έξι ώρες για τον κεφαλαιοκράτη, τότε ξεπληρώνει στον κεφαλαιοκράτη στο ακέραιο όλα τα έξοδά του: έξι ώρες εργασία για έξι ώρες εργασίας. Έτσι βέβαια δεν θα περίσσευε τίποτα για τον κεφαλαιοκράτη και γι’ αυτό το λόγο ο κεφαλαιοκράτης αντιλαμβάνεται το ζήτημα εντελώς διαφορετικά: εγώ, λέει, δεν αγόρασα την εργατική δύναμη αυτού του εργάτη για έξι ώρες, αλλά για μια ολόκληρη μέρα και με βάση αυτό το συλλογισμό βάζει τον εργάτη να δουλέψει 8,10, 12,14 ώρες και ακόμα περισσότερο ανάλογα με τις συνθήκες .Έτσι το προϊόν της εργασίας από την έβδομη, όγδοη ώρα και πέρα είναι προϊόν απλήρωτης εργασίας που πάει κατευθείαν στη τσέπη του κεφαλαιοκράτη. Έτσι ο εργάτης στην υπηρεσία του κεφαλαιοκράτη δεν αναπαραγάγει μόνο την αξία της εργατικής του δύναμης, που την πληρώνεται,αλλά παράγει ακόμα και πάνω απ’ αυτή μιαν υπεραξία, που την ιδιοποιείται πρώτα ο κεφαλαιοκράτης, και που στη παραπέρα πορεία, σύμφωνα με ορισμένους οικονομικούς νόμους, μοιράζεται σ' όλη τη τάξη των κεφαλαιοκρατών και αποτελεί έτσι το βασικό απόθεμα, απ' όπου πηγάζουν η γαιοπρόσοδος, το κέρδος, η συσσώρευση του κεφαλαίου, με λίγα λόγια όλα τα πλούτη που καταβροχθίζονται ή συσσωρεύονται από τις μη εργαζόμενες τάξεις. Έτσι όμως αποδείχτηκε ότι οι σημερινοί κεφαλαιοκράτες αποχτούν τα πλούτη τους με την ίδια μέθοδο της ιδιοποίησης ξένης απλήρωτης εργασίας, όπως οι δουλοχτήτες ή οι φεουδάρχες που εκμεταλλεύονταν τις αγγαρείες των δουλοπάροικων και όλες αυτές οι μορφές εκμετάλλευσης διαφέρουν μόνο από το διαφορετικό τρόπο και μέθοδο που γίνεται η ιδιοποίηση της απλήρωτης εργασίας. Έτσι όμως έφυγε ολότελα το έδαφος κάτω από τα πόδια όλης αυτής της υποκριτικής φρασεολογίας των ιδιοκτητριών τάξεων, ότι επικρατεί τάχα δίκαιο και δικαιοσύνη στο σημερινό κοινωνικό καθεστώς, ισότητα των δικαιωμάτων και υποχρεώσεων και γενική αρμονία των συμφερόντων. Και ξεσκεπάστηκε και η σημερινή αστική κοινωνία, όχι λιγότερο από τις προηγούμενες, σαν ένα μεγαλόπρεπο ίδρυμα για την εκμετάλλευση της απέραντης πλειοψηφίας του λαού από μια ασήμαντη μειοψηφία που όσο πάει και λιγοστεύει.

Σ' αυτά τα δυο βασικά γεγονότα στηρίζεται ο σύγχρονος επιστημονικός σοσιαλισμός.

1818 5 Μάη: Γέννηση του Καρλ Μαρξ στην πόλη Τριρ της Γερμανίας.

1841 Τελειώνει το Πανεπιστήμιο. Διδακτορική διατριβή για τη φιλοσοφία του Επίκουρου.

1842 Συνεργάτης και από τον Οχτώβριο διευθυντής της «Εφημερίδας του Ρήνου».

1843 Παραίτηση από διευθυντής της «Εφημερίδας του Ρήνου». 12 Ιούνη: παντρεύεται στο Κροτσνάχ την Τζένη φον Βεστφάλεν. Τέλος Οχτώβρη άφιξη στο Παρίσι.

1844 Έκδοση των «Γερμανο-Γαλλικών Χρονικών». «Οικονομικο-φιλοσοφικά χειρόγραφα». Αρχές Σεπτέμβρη: άφιξη του Φ. Ενγκελς στο Παρίσι και συνάντηση του με τον Κ. Μαρξ.

1845 Έγραψε μαζί με τον Ενγκελς την «Άγια Οικογένεια». Απέλαση από το Παρίσι και άφιξη στις 3 Φλεβάρη στις Βρυξέλλες. «Θέσεις για το Φόυερμπαχ». Τέλος του 1845 ως το 1846 «Η Γερμανική Ιδεολογία».

1847 «Η αθλιότητα της φιλοσοφίας». Προσχώρηση Μαρξ και Ενγκελς στην «Ένωση των Κομμουνιστών». Αρχές Δεκέμβρη συμμετοχή τους στο 2ο συνέδριό της στο Λονδίνο.

1848 Φλεβάρης: «Μανιφέστο του Κομμουνιστικού Κόμματος». Αρχές Μάρτη απέλασή του από το Βέλγιο και 10 Απρίλη άφιξη στην Κολωνία. Μάης: Διευθυντής της «Νέας Εφημερίδας του Ρήνου».

1849 Φλεβάρης: Δίκη του Μαρξ. Στις 16 Μάη απέλασή του από τη Γερμανία. 31 Ιούνη άφιξη στο Παρίσι. 24 Αυγούστου απέλαση από το Παρίσι και άφιξή του στο Λονδίνο.

1850 «Οι ταξικοί αγώνες στη Γαλλία 1848 ως 1850».

1852 «Η 18η Μπρυμαίρ του Λουδοβίκου Βοναπάρτη».

1859 «Κριτική της Πολιτικής Οικονομίας».

1864 28 Σεπτέμβρη: Ίδρυση της 1ης Διεθνούς στο Λονδίνο.

1865 «Μισθός, Τιμή, Κέρδος».

1866 1ο Συνέδριο της Διεθνούς στη Γενεύη.

1867 «Το Κεφάλαιο» 1ος τόμος. 2ο Συνέδριο της Διεθνούς στη Λοζάνη.

1868 3ο Συνέδριο της Διεθνούς στις Βρυξέλλες.

1869 4ο Συνέδριο της Διεθνούς στη Βασιλεία.

1871 Παρισινή Κομμούνα. «Ο εμφύλιος πόλεμος στη Γαλλία».

1875 «Κριτική του Προγράμματος της Γκότα».

1881 2 Δεκέμβρη: Θάνατος της γυναίκας του Τζένη.

1883 14 Μάρτη: θάνατος του Καρλ Μαρξ στο Λονδίνο.

1885 «Το Κεφάλαιο» 2ος τόμος.

1894 «Το Κεφάλαιο» 3ος τόμος.

1895 5 Αυγούστου: Θάνατος του Φ. Ενγκελς.

ΦΡΙΝΤΡΙΧ ΕΝΓΚΕΛΣ

ΟΜΙΛΙΑ ΣΤΟΝ ΤΑΦΟ ΤΟΥ ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ

Στις 14 του Μάρτη το απόγευμα, στις τρεις παρά τέταρτο έπαψε να σκέφτεται ο μεγαλύτερος σύγχρονος στοχαστής. Μόλις τον είχαμε αφήσει μονάχο του δυο λεφτά και τον βρήκαμε όταν ξαναμπήκαμε στο δωμάτιό του ήσυχα αποκοιμισμένο στην πολυθρόνα του, αλλά για πάντα.

Είναι αδύνατο να εχτιμήσουμε τι έχασε το μαχητικό ευρωπαϊκό και αμερικάνικο προλεταριάτο, τι έχασε η ιστορική επιστήμη με το θάνατο αυτού του ανθρώπου. Πολύ γρήγορα θα γίνει αισθητό το κενό που δημιούργησε ο θάνατος αυτού του γίγαντα.

Όπως ο Δαρβίνος ανακάλυψε το νόμο της εξέλιξης της οργανικής φύσης, έτσι ο Μαρξ ανακάλυψε το νόμο εξέλιξης της ανθρώπινης ιστορίας: Το σκεπασμένο ίσαμε τώρα με ιδεολογικά επιστρώματα απλό γεγονός, ότι οι άνθρωποι, πριν απ’ όλα, πρέπει να τρώνε, να πίνουν,να έχουν κατοικία και να ντύνονται προτού αρχίσουν να ασχολούνται με τη πολιτική, την επιστήμη ,τη τέχνη, την θρησκεία κ.λ.π. Ότι επομένως η παραγωγή των άμεσων υλικών μέσων συντήρησης και κατά συνέπεια η κάθε φορά βαθμίδα της οικονομικής ανάπτυξης ενός λαού, ή μιας χρονικής περιόδου, αποτελεί τη βάση, απ’ όπου εξελίχτηκαν οι κρατικοί θεσμοί, οι αντιλήψεις για το δίκαιο, την τέχνη, ακόμα και οι θρησκευτικές παραστάσεις των ανθρώπων αυτής της εποχής , τη βάση απ’ όπου επομένως πρέπει να εξηγηθούν και όχι αντίθετα - όπως συνέβαινε ίσαμε τώρα.

Μα αυτό δεν είναι όλο. Ο Μαρξ ανακάλυψε επίσης τον ειδικό νόμο κίνησης του σημερινού κεφαλαιοκρατικού τρόπου παραγωγής και της αστικής κοινωνίας που προέρχεται απ’ αυτόν. Με την ανακάλυψη της υπεραξίας, φωτίστηκαν με μιας όλα, ενώ όλες οι προηγούμενες έρευνες, τόσο των αστών οικονομολόγων, όσο και των σοσιαλιστών κριτικών είχαν πλανηθεί στο σκοτάδι.

Δυο τέτοιες ανακαλύψεις θάταν αρκετές για μια ζωή, και θάταν ευτυχής εκείνος που θα αξιωνόταν να κάνει έστω και μια τέτοια ανακάλυψη. Ο Μαρξ όμως έκανε πρωτότυπες ανακαλύψεις σε κάθε τομέα που ερεύνησε - ακόμα και στα μαθηματικά - και τέτοιοι τομείς υπήρξαν πάρα πολλοί και δεν υπάρχει ούτε ένας μέσα σ’ αυτούς που να τον ερεύνησε μόνο επιφανειακά.

Τέτοιος ήταν ο άνθρωπος της επιστήμης. Αυτό όμως δεν ήταν το βασικό στο έργο του. Η επιστήμη ήταν για τον Μαρξ μια ιστορικά κινητήρια, επαναστατική δύναμη. Όσο μεγάλη χαρά κι αν αισθανόταν για κάθε νέα ανακάλυψη σε οποιαδήποτε θεωρητική επιστήμη , που δεν μπορούσε ίσως να προβλεφθεί ακόμα καθόλου η πρακτική της εφαρμογή - αισθανόταν μια εντελώς αλλιώτικη χαρά όταν επρόκειτο για μια ανακάλυψη που επιδρούσε αμέσως επαναστατικά στη βιομηχανία και γενικά στην ιστορική εξέλιξη .Έτσι παρακολούθησε επισταμένα τη πορεία των ανακαλύψεων στο τομέα του ηλεκτρισμού και τελευταία τις ανακαλύψεις του Μάρκ Ντεπρέ.

Γιατί ο Μαρξ ήταν προπάντων επαναστάτης. Ο πραγματικός σκοπός της ζωής του ήταν να βοηθήσει με έναν οποιοδήποτε τρόπο στην ανατροπή της κεφαλαιοκρατικής κοινωνίας και των κρατικών θεσμών που έχει δημιουργήσει, να πάρει μέρος στην απελευθέρωση του σύγχρονου προλεταριάτου, που αυτός του έδωσε για πρώτη φορά τη συνείδηση της θέσης του και των αναγκών του, τη συνείδηση των όρων της χειραφέτησής του.

Ο αγώνας ήταν το στοιχείο του. Και αγωνίστηκε με πάθος, με επιμονή, με επιτυχία όσο λίγοι. Η πρώτη «Εφημερίδα του Ρήνου» 1842, το παρισινό «Φόρβερτς» 1844, «Η Γερμανική Εφημερίδα των Βρυξελλών» 1847, «Η Νέα Εφημερίδα του Ρήνου» 1848-49, «Το βήμα της Νέας Υόρκης» από το 1852 ως το 1861 - και χώρια ένα πλήθος από μαχητικά βιβλιαράκια, δουλειά σε συλλόγους στο Παρίσι, στις Βρυξέλλες και στο Λονδίνο, ως ότου ήρθε τελικά σαν στεφάνωμα του συνόλου, η μεγάλη «Διεθνής Ένωση των Εργατών» - αληθινά ένα ακόμα αποτέλεσμα , που γι' αυτό μπορούσε να περηφανεύεται ο δημιουργός του - κι αν ακόμα δεν είχε κάνει τίποτε άλλο.

Να γιατί είχαν μισήσει και συκοφαντήσει τον Μαρξ περισσότερο από κάθε άλλο άνθρωπο της εποχής του. Τον απέλαυναν κυβερνήσεις απολυταρχικές και δημοκρατικές. Αστοί συντηρητικοί και δημοκράτες των άκρων συναγωνίζονταν αναμεταξύ τους ποιος θα τον δυσφημίσει περισσότερο. Όλα αυτά τα παραμέριζε σαν νάταν ιστός αράχνης, δεν τους έδινε σημασία και δεν απαντούσε παρά μόνο σε μεγάλη ανάγκη.

Και πέθανε τιμημένος, αγαπημένος, τον κλάψανε εκατομμύρια επαναστάτες συνεργάτες του, που κατοικούν σ’ όλη την Ευρώπη και την Αμερική, από τα ορυχεία της Σιβηρίας ως τη Καλιφόρνια. Και τολμώ να πω : μπορεί να είχε πολλούς αντιπάλους, όμως δύσκολο είναι να πούμε πως είχε έστω και ένα πολιτικό εχθρό.

Το όνομά του και το έργο του θα ζήσουν στους αιώνες!

100 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ

Β. I. ΛΕΝIΝ
ΟΙ ΤΡΕΙΣ ΠΗΓΕΣ ΚΑΙ ΤΑ ΤΡΙΑ ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ ΜΕΡΗ ΤΟΥ ΜΑΡΞΙΣΜΟΥ

Η διδασκαλία του Μαρξ προκαλεί σ' όλο τον πολιτισμένο κόσμο τη μεγαλύτερη εχθρότητα και το μίσος όλης της αστικής επιστήμης (και της επίσημης και της φιλελεύθερης), που βλέπει το Μαρξισμό σαν μια «βλαβερή αίρεση». Και δεν μπορεί να περιμένει κανείς διαφορετική στάση, γιατί δεν είναι δυνατόν να υπάρξει «αμερόληπτη» κοινωνική επιστήμη σε μια κοινωνία χτισμένη πάνω στη ταξική πάλη. Όπως και νάναι, είναι γεγονός πως όλη η επίσημη και φιλελεύθερη επιστήμη υπερασπίζει τη μισθωτή δουλεία, ενώ ο Μαρξισμός έχει κηρύξει αμείλιχτο πόλεμο ενάντια σ' αυτή τη δουλεία. Το να περιμένει κανείς αμερόληπτη επιστήμη στη κοινωνία της μισθωτής δουλείας είναι, τόσο κουτούτσικη αφέλεια, όπως το να περιμένει αμεροληψία από τους εργοστασιάρχες στο ζήτημα, αν θα πρέπει ν' αυξήσουν το μεροκάματο των εργατών, ελαττώνοντας τα κέρδη του κεφαλαίου.

Μα δεν είναι μόνο αυτό. Η ιστορία της φιλοσοφίας και η ιστορία της κοινωνικής επιστήμης δείχνουν πεντακάθαρα ότι στο Μαρξισμό δεν υπάρχει τίποτα, που να μοιάζει με «αίρεση» με την έννοια κάποιας κλειστής, αποστεωμένης διδασκαλίας, που εμφανίστηκε έξω από τη λεωφόρο της εξέλιξης του παγκόσμιου πολιτισμού. Αντίθετα όλη η μεγαλοφυΐα του Μαρξ βρίσκεται στο ότι έδωσε απαντήσεις στα ερωτήματα, που είχε ήδη θέσει η πρωτοπόρα σκέψη της ανθρωπότητας. Η διδασκαλία του γεννήθηκε σαν κατευθείαν κι άμεση συνέχιση της διδασκαλίας των πιο μεγάλων εκπροσώπων της φιλοσοφίας, της πολιτικής οικονομίας και του σοσιαλισμού.

Η διδασκαλία του Μαρξ είναι παντοδύναμη, γιατί είναι σωστή. Είναι πλήρης και αρμονική, γιατί δίνει στους ανθρώπους μια ολοκληρωμένη κοσμοθεωρία, ασυμβίβαστη προς κάθε δεισιδαιμονία, προς κάθε αντίδραση, προς κάθε υπεράσπιση της αστικής καταπίεσης. Είναι ο νόμιμος διάδοχός του πιο καλού που δημιούργησε η ανθρωπότητα στο XIX αιώνα με τη μορφή της γερμανικής φιλοσοφίας, της αγγλικής πολιτικής οικονομίας, του γαλλικού σοσιαλισμού.

Σ’ αυτές τις τρεις πηγές που αποτελούν ταυτόχρονα και συστατικά μέρη του Μαρξισμού θα σταθούμε με συντομία.

I

Η φιλοσοφία του Μαρξισμού είναι ο υλισμός. Στη διάρκεια όλης της νεότερης ιστορίας της Ευρώπης, και κυρίως στο τέλη του ΧVΙΙΙ αιώνα, στη Γαλλία, όπου δινόταν η αποφασιστική μάχη ενάντια σε κάθε μεσαιωνική σαβούρα, ενάντια στη δουλοπαροικία, που επικρατούσε στους θεσμούς και στις ιδέες, ο υλισμός αποδείχτηκε η μοναδική συνεπής φιλοσοφία, πιστή σ' όλες τις αρχές των φυσικών επιστημών, εχθρική προς τις δεισιδαιμονίες, την ψευτοευλάβεια κ.τ.λ. Γι' αυτό οι εχθροί της Δημοκρατίας προσπαθούσαν με όλες τους τις δυνάμεις ν' «αναιρέσουν», να υποσκάψουν, να συκοφαντήσουν τον υλισμό, και υπεράσπιζαν τις διάφορες μορφές του φιλοσοφικού ιδεαλισμού, που έτσι είτε αλλιώς καταλήγει πάντα στην υπεράσπιση ή στην υποστήριξη της θρησκείας.

Ο Μαρξ και ο Ενγκελς υπεράσπισαν με τον πιο αποφασιστικό τρόπο το φιλοσοφικό υλισμό και εξήγησαν επανειλημμένα πόσο βαθειά λαθεμένη είναι κάθε παρέκκλιση απ' αυτή τη βάση. Οι απόψεις τους έχουν εκτεθεί με τη μεγαλύτερη σαφήνεια και διεξοδικότητα στα έργα του Ενγκελς: «Λουδοβίκος Φόιερμπαχ» και «Αντι - Ντύρινγκ», που - όπως και το «Κομμουνιστικό Μανιφέστο» - αποτελούν εγκόλπια κάθε συνειδητού εργάτη.

Ο Μαρξ όμως δεν σταμάτησε στον υλισμό του XVIII αιώνα, μα προώθησε τη φιλοσοφία. Την πλούτισε με τις καταχτήσεις της Γερμανικής κλασικής φιλοσοφίας, ιδιαίτερα του συστήματος του Χέγκελ, που με τη σειρά του είχε οδηγήσει στον υλισμό του Φόιερμπαχ. Η κυριότερη απ' αυτές τις καταχτήσεις είναι η διαλεκτική, δηλαδή η διδασκαλία της εξέλιξης στη πιο πλήρη, βαθειά και απαλλαγμένη από κάθε μονομέρεια μορφή της, η διδασκαλία της σχετικότητας της ανθρώπινης γνώσης, που μας δίνει μια αντανάκλαση της αιώνιας εξελισσόμενης ύλης. Οι νεότατες ανακαλύψεις των φυσικών επιστημών - ράδιο, ηλεκτρόνια, μεταστοιχείωση - επιβεβαίωσαν περίλαμπρα το διαλεχτικό υλισμό του Μαρξ, παρ' όλες τις θεωρίες των αστών φιλοσόφων με τις «καινούργιες» επιστροφές τους στο παλιό και σάπιο ιδεαλισμό.

Βαθαίνοντας και αναπτύσσοντας το φιλοσοφικό υλισμό, ο Μαρξ τον οδήγησε ως το τέλος, τον επεξέτεινε από τη γνώση της φύσης στη γνώση της ανθρώπινης κοινωνίας. Ο ιστορικός υλισμός του Μαρξ αποτελεί μεγίστη κατάχτηση της επιστημονικής σκέψης. Το χάος και η αυθαιρεσία, που βασίλευαν ως τότε στις αντιλήψεις για την ιστορία και τη πολιτική, αντικαταστάθηκαν από μια καταπληχτικά ολοκληρωμένη, και αρμονική επιστημονική θεωρία, που δείχνει πως μέσα από μια μορφή της κοινωνικής ζωής αναπτύσσεται, σαν συνέπεια της ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων, μια άλλη, ανώτερη μορφή, - από τη δουλοπαροικία π.χ. γεννιέται ο καπιταλισμός.

Όπως ακριβώς η γνώση του ανθρώπου αντανακλά τη φύση, που υπάρχει ανεξάρτητα απ' αυτόν, δηλαδή την εξελισσόμενη ύλη, έτσι και η κοινωνική γνώση του ανθρώπου, (δηλαδή οι διάφορες αντιλήψεις και διδασκαλίες φιλοσοφικές, θρησκευτικές, πολιτικές κλπ.) αντανακλά το οικονομικό καθεστώς της κοινωνίας. Οι πολιτικοί θεσμοί είναι το εποικοδόμημα πάνω στην οικονομική βάση. Βλέπουμε λ.χ. πως οι διάφορες πολιτικές μορφές των σύγχρονων ευρωπαϊκών κρατών χρησιμεύουν για τη στερέωση της κυριαρχίας της αστικής τάξης πάνω στο προλεταριάτο.

Η φιλοσοφία του Μαρξ είναι ο ολοκληρωμένος φιλοσοφικός υλισμός, που έδωσε στην ανθρωπότητα - και ιδιαίτερα στην εργατική τάξη - ισχυρά όργανα γνώσης.

II

Αφού αναγνώρισε ότι το οικονομικό καθεστώς είναι η βάση, πάνω στην οποία υψώνεται το πολιτικό εποικοδόμημα, ο Μαρξ έστρεψε προπαντός τη προσοχή του στη μελέτη αυτού του οικονομικού καθεστώτος. Το βασικό έργο του Μαρξ, το «Κεφάλαιο», είναι αφιερωμένο στη μελέτη του οικονομικού καθεστώτος της σύγχρονης δηλαδή της κεφαλαιοκρατικής κοινωνίας.

Η κλασική πολιτική οικονομία διαμορφώθηκε πριν από τον Μαρξ στην Αγγλία, την πιο εξελιγμένη κεφαλαιοκρατική χώρα. Ο Άνταμ Σμιθ και ο Ντάβιντ Ρικάρντο, μελετώντας το οικονομικό καθεστώς, έβαλαν τις βάσεις της εργασιακής θεωρίας της αξίας. Ο Μαρξ συνέχισε το έργο τους. Θεμελίωσε γερά κι ανάπτυξε με συνέπεια αυτή τη θεωρία. Έδειξε ότι η αξία κάθε εμπορεύματος καθορίζεται από τη ποσότητα του κοινωνικά αναγκαίου χρόνου εργασίας, που απαιτείται για τη παραγωγή του εμπορεύματος.

Εκεί όπου οι αστοί οικονομολόγοι έβλεπαν σχέσεις πραγμάτων (ανταλλαγή εμπορεύματος με εμπόρευμα), ο Μαρξ αποκάλυψε σχέσεις ανάμεσα σε ανθρώπους. Η ανταλλαγή των εμπορευμάτων εκφράζει την σύνδεση ανάμεσα στους ξεχωριστούς παραγωγούς μέσω της αγοράς. Το χρήμα σημαίνει ότι η σύνδεση αυτή, γίνεται όλο και πιο στενή, συνενώνοντας αδιάρρηχτα σ' ένα σύνολο όλη την οικονομική ζωή των χωριστών παραγωγών. Το κεφάλαιο σημαίνει παραπέρα ανάπτυξη αυτής της σύνδεσης: η εργατική δύναμη του ανθρώπου γίνεται εμπόρευμα. Ο μισθωτός εργάτης πουλάει την εργατική του δύναμη στον ιδιοχτήτη της γης , του εργοστασίου, των εργαλείων δουλειάς. Ένα μέρος της εργάσιμης μέρας ο εργάτης το διαθέτει για να καλύψει τα έξοδα της συντήρησής του και της συντήρησης της οικογένειάς του (μεροκάματο) και το άλλο μέρος της ημέρας ο εργάτης δουλεύει δωρεάν, δημιουργώντας για τον κεφαλαιοκράτη την υπεραξία, την πηγή του κέρδους, την πηγή του πλούτου της τάξης των κεφαλαιοκρατών.

Η διδασκαλία της υπεραξίας είναι ο ακρογωνιαίος λίθος της οικονομικής θεωρίας του Μαρξ.

Το κεφάλαιο, που δημιουργήθηκε με τη δουλειά του εργάτη, καταπιέζει τον εργάτη, καταστρέφει τους μικρονοικοκυραίους και δημιουργεί τη στρατιά των ανέργων. Στη βιομηχανία φαίνεται αμέσως η νίκη της μεγάλης παραγωγής, μα και στη γεωργία βλέπουμε το ίδιο φαινόμενο: η υπεροχή της μεγάλης κεφαλαιοκρατικής γεωργίας μεγαλώνει, αυξάνει η εισαγωγή μηχανών,το αγροτικό νοικοκυριό πιάνεται στη θηλιά του χρηματικού κεφαλαίου, ξεπέφτει και καταστρέφεται κάτω από το βάρος της καθυστερημένης τεχνικής. Στη γεωργία είναι διαφορετικές οι μορφές της κατάπτωσης της μικρής παραγωγής, η ίδια όμως η κατάπτωση είναι γεγονός αναμφισβήτητο.

Τσακίζοντας τη μικρή παραγωγή, το κεφάλαιο οδηγεί στην αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας και στη δημιουργία μονοπωλιακής θέσης για τις ενώσεις των πολύ μεγάλων κεφαλαιοκρατών. Η ίδια η παραγωγή γίνεται όλο και πιο κοινωνική, εκατοντάδες χιλιάδες και εκατομμύρια εργάτες συνενώνονται σ' ένα σχεδιομετρικό οικονομικό οργανισμό - ενώ το προϊόν της κοινής εργασίας το ιδιοποιείται μια χούφτα κεφαλαιοκρατών. Μεγαλώνουν η αναρχία στη παραγωγή, οι κρίσεις, το λυσσαλέο κυνηγητό των αγορών, το ανεξασφάλιστο της ύπαρξης της μάζας του πληθυσμού.

Το κεφαλαιοκρατικό καθεστώς, μεγαλώνοντας την εξάρτηση των εργατών από το κεφάλαιο, δημιουργεί την τεράστια δύναμη της ενωμένης εργασίας.

Ο Μαρξ παρακολούθησε την εξέλιξη του καπιταλισμού από τα πρώτα έμβρυα της εμπορευματικής οικονομίας, από την απλή ανταλλαγή ως τις ανώτερες μορφές του, ως τη μεγάλη παραγωγή.

Και η πείρα όλων των κεφαλαιοκρατικών χωρών, τόσο των παλιών, όσο και των καινούργιων, δείχνει παραστατικά, από χρόνο σε χρόνο όλο και σε μεγαλύτερο αριθμό εργατών, την ορθότητα αυτής της διδασκαλίας του Μαρξ.

Ο καπιταλισμός νίκησε σ' όλο τον κόσμο μα η νίκη αυτή δεν είναι παρά μόνο το κατώφλι της νίκης της εργασίας πάνω στο κεφάλαιο.

ΙΙΙ

Όταν ανατράπηκε η δουλοπαροικία και είδε το φως της ημέρας η «ελεύθερη» κεφαλαιοκρατική κοινωνία, αποκαλύφθηκε αμέσως ότι η ελευθερία αυτή σημαίνει καινούργιο σύστημα καταπίεσης και εκμετάλλευσης των εργαζομένων. Αμέσως άρχισαν να εμφανίζονται διάφορες σοσιαλιστικές διδασκαλίες, σαν αντανάκλαση αυτής της καταπίεσης και σαν διαμαρτυρία ενάντιά της.

Ο αρχικός όμως σοσιαλισμός ήταν ουτοπικός σοσιαλισμός. Έκανε κριτική στην κεφαλαιοκρατική κοινωνία, την καταδίκαζε, την καταριόταν, ονειρευόταν τον αφανισμό της, έπλαθε με τη φαντασία του ένα καλύτερο καθεστώς, προσπαθούσε να πείσει τους πλούσιους για το ανήθικο της εκμετάλλευσης.

Μα ο ουτοπικός σοσιαλισμός δεν μπορούσε να υποδείξει μια πραγματική διέξοδο. Δεν μπορούσε ούτε να εξηγήσει την ουσία της μισθωτής δουλείας στο κεφαλαιοκρατικό καθεστώς, ούτε να ανακαλύψει τους νόμους της εξέλιξής του, ούτε να βρει την κοινωνική εκείνη δύναμη, που είναι ικανή να γίνει ο δημιουργός της νέας κοινωνίας.

Στο μεταξύ οι θυελλώδικες επαναστάσεις, που συνόδεψαν την πτώση της φεουδαρχίας, της δουλοπαροικίας, παντού στην Ευρώπη και κυρίως στη Γαλλία, αποκάλυπταν όλο και πιο εξόφθαλμα πως βάση όλης της εξέλιξης και κινητήρια δύναμή της είναι η πάλη των τάξεων.

Καμιά νίκη της πολιτικής ελευθερίας πάνω στη τάξη των φεουδαρχών δεν καταχτήθηκε χωρίς απεγνωσμένη αντίσταση. Καμιά κεφαλαιοκρατική χώρα δεν διαμορφώθηκε πάνω σε λίγο - πολύ ελεύθερη , δημοκρατική βάση, χωρίς αγώνα ζωής ή θανάτου ανάμεσα στις διάφορες τάξεις της κεφαλαιοκρατικής κοινωνίας.

Η μεγαλοφυΐα του Μαρξ συνίσταται στο ότι μπόρεσε νωρίτερα απ' όλους να βγάλει απ' αυτά το συμπέρασμα που μας διδάσκει η παγκόσμια ιστορία και να το εφαρμόσει με συνέπεια. Το συμπέρασμα αυτό είναι η διδασκαλία για την ταξική πάλη.

Οι άνθρωποι ήταν πάντα και θα είναι πάντα απλοϊκά θύματα της απάτης και της αυταπάτης στη πολιτική, όσο δεν θα μάθουν ν’ αναζητούν, πίσω από τις διάφορες ηθικές, θρησκευτικές, πολιτικές και κοινωνικές φράσεις, διακηρύξεις, υποσχέσεις τα συμφέροντα τούτων ή εκείνων των τάξεων. Οι οπαδοί των μεταρρυθμίσεων και των βελτιώσεων θα εξαπατούνται πάντα από τους υπερασπιστές του παλιού, όσο δεν θα έχουν καταλάβει ότι κάθε παλιός θεσμός, όσο παράλογος και σάπιος κι αν φαίνεται, κρατιέται από τις δυνάμεις τούτων ή εκείνων των κυρίαρχων τάξεων. Και για να σπάσουμε την αντίσταση αυτών των τάξεων, υπάρχει μόνο ένα μέσο: να βρούμε μέσα στην ίδια την κοινωνία που μας περιβάλει, να διαφωτίσουμε και να οργανώσουμε για την πάλη, τις δυνάμεις εκείνες που μπορούν - και λόγω της κοινωνικής τους θέσης οφείλουν - ν' αποτελέσουν την δύναμη, την ικανή να σαρώσει το παλιό και να δημιουργήσει το νέο.

Μόνο ο φιλοσοφικός υλισμός του Μαρξ έδειξε στο προλεταριάτο τη διέξοδο από τη πνευματική σκλαβιά, όπου φυτοζωούσαν και φυτοζωούν ως τώρα όλες οι καταπιεζόμενες τάξεις. Μόνο η οικονομική θεωρία του Μαρξ εξήγησε τη πραγματική θέση του προλεταριάτου μέσα στο σύνολο του κεφαλαιοκρατικού καθεστώτος.

Σ' όλο τον κόσμο, από την Αμερική ως την Ιαπωνία και από τη Σουηδία ως τη Νότια Αφρική, πληθαίνουν οι αυτοτελείς οργανώσεις του προλεταριάτου. Το προλεταριάτο διαφωτίζεται και διαπαιδαγωγείται, διεξάγοντας την ταξική του πάλη, απαλλάσσεται από τις προλήψεις της αστικής κοινωνίας, συσπειρώνεται όλο και πιο στενά και μαθαίνει να εχτιμά σωστά τις επιτυχίες του, ατσαλώνει τις δυνάμεις του κι αναπτύσσεται ακατάσχετα.

Β. I. ΛΕΝΙΝ

ΛΟΓΟΣ ΣΤΑ ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΗΡΙΑ ΤΟΥ ΜΝΗΜΕΙΟΥ TOY MAPΞ ΚΑΙ ΤΟΥ ΕΝΓΚΕΛΣ

Κάνουμε τα αποκαλυπτήρια του μνημείου των αρχηγών της παγκόσμιας εργατικής επανάστασης, του Μαρξ και του Ενγκελς.

Αιώνες υπόφερε και στέναξε η ανθρωπότητα κάτω από το ζυγό μιας μηδαμινής χούφτας εκμεταλλευτών, που χλεύαζαν τα εκατομμύρια των εργαζομένων. Αν όμως οι εκμεταλλευτές της περασμένης εποχής - οι τσιφλικάδες- λήστευαν και καταπίεζαν τους χωρισμένους, σκόρπιους, καθυστερημένους δουλοπάροικους αγρότες, οι εκμεταλλευτές της σύγχρονης εποχής, οι κεφαλαιοκράτες, αντίκρισαν, ανάμεσα στις καταπιεζόμενες μάζες, το πρωτοπόρο τμήμα αυτών των μαζών, τους εργάτες των πόλεων, των εργοστασίων, τους βιομηχανικούς εργάτες. Αυτούς τους συνένωνε, το εργοστάσιο, τους φώτιζε η ζωή της πόλης, τους ατσάλωνε η κοινή απεργιακή πάλη και η επαναστατική δράση.

Η μεγάλη κοσμοϊστορική υπηρεσία του Μαρξ και του Ενγκελς συνίσταται στο ότι με μια επιστημονική ανάλυση απόδειξαν, πως είναι αναπόφευχτη η κατάρρευση του καπιταλισμού και το πέρασμα από τον καπιταλισμό στον κομμουνισμό, όπου δε θα υπάρχει πια εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο.

Η μεγάλη κοσμοϊστορική υπηρεσία του Μαρξ και του Ενγκελς συνίσταται στο ότι έδειξαν στους προλετάριους όλων των χωρών το ρόλο τους, το καθήκον τους, την αποστολή τους: να ξεσηκωθούν πρώτοι στον επαναστατικό αγώνα ενάντια στο κεφάλαιο, να συνενώσουν γύρω τους σ' αυτό τον αγώνα όλους τους εργαζόμενους και εκμεταλλευόμενους.

Ζούμε σε μια ευτυχισμένη εποχή, που η πρόβλεψη αυτή των μεγάλων σοσιαλιστών άρχισε να πραγματοποιείται. Βλέπουμε όλοι μας να χαράζει σ' ολόκληρη σειρά χώρες η αυγή της διεθνούς σοσιαλιστικής επανάστασης του προλεταριάτου. Οι ανείπωτες φρικαλεότητες του ιμπεριαλιστικού μακελειού των λαών προκαλούν παντού μια ηρωική έξαρση των καταπιεζομένων μαζών, δεκαπλασιάζουν τις δυνάμεις τους στην πάλη για την απελευθέρωση.

Τα μνημεία του Μαρξ και του Ενγκελς ας θυμίζουν πάντα στα εκατομμύρια των εργατών και των αγροτών, ότι στον αγώνα μας δεν είμαστε μόνοι. Δίπλα μας ξεσηκώνονται οι εργάτες των πιο προηγμένων χωρών. Μας περιμένουν ακόμα, κι αυτούς και μας, δύσκολες μάχες. Με τον κοινό μας αγώνα θα συντριφτεί ο ζυγός του κεφαλαίου, θα καταχτηθεί οριστικά ο σοσιαλισμός !

7 του Νοέμβρη 1918

Ο ΜΑΡΞ ΣΤΟΝ ΒΑΪΝΤΕΜΑΓΙΕΡ

Λονδίνο, 5 Μάρτη 1852

... Όσο για μένα, δεν μου ανήκει η τιμή ούτε ότι εγώ ανακάλυψα την ύπαρξη των τάξεων στη σύγχρονη κοινωνία, ούτε ότι εγώ ανακάλυψα την πάλη ανάμεσά τους. Πολύ πριν από μένα αστοί ιστορικοί είχαν περιγράψει την ιστορική εξέλιξη αυτής της πάλης των τάξεων και αστοί οικονομολόγοι την οικονομική ανατομία των τάξεων. Ότι καινούργιο έκανα εγώ ήταν ν' αποδείξω: 1) ότι η ύπαρξη των τάξεων συνδέεται απλώς με ορισμένες ιστορικές φάσεις ανάπτυξης της παράγωγης, 2) ότι η ταξική πάλη οδηγεί αναγκαστικά στη διχτατορία του προλεταριάτου, 3) ότι η ίδια αυτή η διχτατορία αποτελεί μονάχα το πέρασμα στην κατάργηση όλων των τάξεων και σε μιαν αταξική κοινωνία ...

Ο MAPΞ ΣΤΟΝ ΚΟΥΓΚΕΛΜΑΝ

Λονδίνο, 12 Απρίλη 1871

Αν θα κοιτάξεις το τελευταίο κεφάλαιο του έργο μου «Η 18η Μπρυμαίρ» θα δεις ότι σαν κατοπινή προσπάθεια της Γαλλικής Επανάστασης κηρύχνω: να μην περάσει τη γραφειοκρατική - στρατιωτική μηχανή απ' το ένα χέρι στο άλλο, όπως γινόταν ως τώρα, αλλά να την τσακίσει και τέτοιος ακριβώς είναι ο προκαταρκτικός όρος κάθε πραγματικής λαϊκής επανάστασης στην ήπειρο. Τέτοια ακριβώς είναι και η προσπάθεια των ηρωικών κομματικών συντρόφων μας του Παρισιού.

Ανάμεσα στην κεφαλαιοκρατική και στην κομμουνιστική κοινωνία βρίσκεται η περίοδος της επαναστατικής μετατροπής της μιας στην άλλη. Και σ’ αυτή την περίοδο αντιστοιχεί μια πολιτική μεταβατική περίοδος, που το κράτος της δεν μπορεί να είναι τίποτε άλλο παρά η επαναστατική διχτατορία του προλεταριάτου.

Κ. Μαρξ, Κριτική του προγράμματος της Γκότα

Ο Μαρξισμός είναι η επιστήμη των νόμων ανάπτυξης της φύσης και της κοινωνίας, η επιστήμη της επανάστασης των καταπιεζομένων και εκμεταλλευομένων μαζών, η επιστήμη της νίκης του σοσιαλισμού σ' όλες τις χώρες, η επιστήμη της οικοδόμησης της κομμουνιστικής κοινωνίας.

I. Στάλιν, Ο Μαρξισμός και τα ζητήματα της γλωσσολογίας